ارزیابی زراعی لاین های حاصل از توده های بومی بزرک

بزرک (linum usitatissimum l.) یک گیاه دانه روغنی است که دانه، روغن و کنجاله آن در صنایع مختلف، تغذیه انسان و دام کاربرد فراوان دارد. تنوع ژنتیکی موجود برای صفات زراعی در بزرک می تواند در برنامه های به نژادی و انتخاب ژنوتیپ هایی با صفات زراعی و عملکرد مطلوب مورد استفاد قرارگیرد. این مطالعه به منظور بررسی تنوع ژنتیکی صفات زراعی مختلف در لاین های حاصل از توده های بومی بزرک، در سال زراعی 86-1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. در این آزمایش 73 لاین حاصل از روش انتخاب تک بوته در 6 توده بومی بزرک به همراه چند رقم شاهد (توده ها ی اولیه و رقم اصلاح شد? فلاندرز از کشور کانادا) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 2 تکرار کشت و مورد ارزیابی قرار گرفتند. بین ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر کلیه صفات مورد ارزیابی از جمله اجزای عملکرد شامل تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه درکپسول و وزن صد دانه و همچنین عملکرد دانه در بوته و عملکرد دانه در واحد سطح تفاوت معنی دار وجود داشت. ضرایب تنوع فنوتیپی و ژنتیکی نسبتا زیادی برای صفات تعداد گیاهچه در مترمربع، میزان آلودگی به سفیدک، تعداد انشعاب در بوته، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، عملکرد دانه در بوته و عملکرد دانه در واحد سطح به دست آمد. همچنین وراثت پذیری عمومی بالایی برای کلیه صفات به جز تعداد روز تا 50 درصد سبز شدن مشاهده شد. تعداد انشعاب در بوته، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول و وزن صد دانه همبستگی بالایی را با عملکرد دانه در بوته داشتند. تعدادگیاهچه در مترمربع، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه درکپسول و عملکرد دانه در بوته نیز همبستگی زیادی را با عملکرد دانه در واحد سطح دارا بودند. نتایج حاصل از رگرسیون مرحله ای نیز نشان داد که تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه درکپسول و وزن صد دانه 56 درصد از تغییرات مشاهده شده برای عملکرد دانه در بوته را و صفات تعداد دانه درکپسول، تعداد کپسول در بوته، تعدادگیاهچه در مترمربع و وزن صد دانه 47 درصد از تغییرات عملکرد دانه در واحد سطح را توجیه نمودند. نتایج تجزیه مسیر برای عملکرد دانه در بوته نشان داد که صفت تعداد کپسول در بوته بیشترین اثر مستقیم مثبت را روی عملکرد دانه در بوته داشت و در مورد عملکرد دانه در واحد سطح نیز تعدادگیاهچه در مترمربع، تعداد کپسول در بوته و تعداد دانه درکپسول اثر مستقیم مثبتی را دارا بودند. وراثت پذیری خصوصی کلیه صفات ارزیابی شده نسبتا پایین و بیشترین مقدار آن به ارتفاع بوته تعلق داشت،. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها را به 4 گروه ژنوتیپی تقسیم نمود که دو گروه 3 و4 دارای بیشترین تعداد دانه در کپسول، عملکرد دانه در بوته و عملکرد دانه در واحد سطح بودند. درصد روغن دانه که برای10 لاین برتر از نظر عملکرد دانه اندازه گیری شد، دارای تنوع نسبتا زیاد (9/36 % تا 4/40 %) و وراثت پذیری عمومی بسیار بالایی بود.